سکھ ہستی اتے جون چراسی دی پیڑھ

لماں عرصہ ہندا اے 36 سال، کسے سوال دا مطلب جانن لئی تاں کہ اسدا کوئی جواب مل سکے۔ پنجاب وچ سکھاں نال خونی دکھانت 36 سال پہلاں جون دے مہینے ‘چ ہویا جس دی پیڑ اتے دکھ اج وی سکھ دھرم نال سانجھ رکھن والیاں دے دھر اندر وصی ہوئی اے۔ ایہہ دکھانت جون چراسی نوں ہویا جدوں بھارتی حکمراناں نے اپنی فوج نال سکھاں دے پوتر مذہبی استھان سچکھنڈ سری ہرمندر صاحب اتے اکال تخت تے حملہ کیتا۔ اس وچ ایہہ پوتر استھان تاں ڈھیہہ ڈھیری ہویا ہی پر نال ہی سکھ بھائیچارے دی آستھا اتے نفسیات وی ڈھاہ دتی گئی جو کہ اج وی اس ڈھہی ہوئی ہستی نوں لیہ جاں مطلب دین دی کوشش کر رہی اے۔ جون چراسی توں پہلاں وی آزاد بھارت وچ سکھ نفسیات دا 1947 توں بعد ویلے ویلے سر کھلواڑ ہندا رہا۔ اک بلند آواز تے سوجھ وان سوچ دی کمی رڑکدی رہی۔ اس کمی نوں سکھاں دی سیاسی دھر اپنی سیاسی طاقت نوں مضبوط کرن لئی اتے اپنی کمزور سوچ نوں حاوی کرن لئی سکھ بھاوناواں نوں ویلے ویلے سر ورتدی رہی۔ کدے مرن ورتاں راہیں، کدے پنجابی صوبے لئی، کدے اگن کنڈا راہیں سکھ نفسیات اتے ہستی دی کھلی اڈدی رہی۔ آخرکار ایہہ انندپور صاحب دا متا بنیا، پانیاں دا حق ساہمنے آیا، سنکھاں دیاں قدراں-قیمتاں دا ملّ ساہمنے آیا اتے دھرم لڑائی مورچہ ہوند وچ آیا۔ اس دوران ہی اک بلند شکھشیئت اتے آواز سکھ قوم ساہمنے ابھر کے آئی، اوہ سی شہید سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالے جو کہ اس ویلے سکھاں دی سرمور جتھیبندی دمدمی ٹکسال دے مکھی سن۔ اوہناں نے دربار صاحب توں سکھاں نوں یوگ اگوائی دین اتے سکھ ہستی دی قدر قیمت نوں آزاد سوچ اتے بندا مان ستکار دواؤن دی گل توری تاں جو روز روز دی تھرکدی نفسیات نوں پھلّ پائی جاوے۔ اس بلند آواز نے سکھاں دی سیاسی دھر ‘چ وی سوچ نوں ونگار پائی اتے اپنی ذمہ واری دا احساس کھڑھا کیتا۔ سکھاں دی سیاسی دھر جو 1980 تک سکھاں دے مذہبی اتے سماجی کیدراں تے وی قابض ہو چکی سی۔ ایہہ دھر سی سرومنی اکالی دل’ جو سکھاں نے وڈیری سوچ نوں مکھ رکھکے انگریز حکومت ویلے 1920 نیڑے ہوند وچ لیاندا سی تاں جو سکھاں دیاں بھاوناواں، قدراں-قیمتاں اتے ہستی نوں محفوض کر سکے۔ پر ویلے نال سکھاں دی ایہہ سرومنی اکالی دل، سکھاں دی وجائِ ہستیاں دی پکڑ وچ آ گئی۔ سکھاں دی بلند آواز اتے نویں روح شہید سنت زرنیل سنگھ جی نے ایہناں ہستیا دے دباء ہیٹھ آئی سیاسی دھر نوں اپنیاں بندیاں ذمہ واریاں دا احساس کرواؤن لئی مجبور کیتا اتے سکھ نفسیات تے پنجاب نال ہو رہے بھارتی حکمراناں دے دباء نوں پھلّ پاؤن دی کوشش ارمبھی۔ اس آزاد ہستی دی سوچ دا اجاگر ہونا سکھاں نوں کافی حد تک متاثر کرن وچ کامیاب ہویا۔ اس نویں احساس جسدی مکھ کامنا سی کہ سکھاں دی آزاد ہستی نوں سویکاریا جاوے اتے بندا مان ستکار جو کسے انسان دا مڈھلا حق ہن، دتے جان۔ پر اسنوں بھارت دی اس ویلے دی حکمران دھر اتے سکھاں دی سیاسی دھر تے قابض دھر نوں سوچن تے مجبور کیتا۔ اس سوچ نوں ونڈن لئی جاں ختم کرن لئی اس آزاد ہستی (Liberation of mind, body & soul) نوں کھتیاں جاں نویں سرے دی حد بندی دے نعریاں نال کھلارن دی کوشش کیتی اتے اس ماتحت ہی انت جون چراسی بھارتی فوج دی طاقت نال سدا لئی دباؤن دی کوشش کیتی گئی۔ اس بھارتی فوج دے حملے نے سکھاں توں بلند آواز اتے آزاد ہستی دی منگ ازاگر کرن والی سوچ تاں کھوہ ہی لئی تے نال ہی سکھاں دیاں قدراں-قیمتاں، مان-ستکار دا مرتکز استھان وی ڈھیہہ-ڈھیری کر دتا جس دی پیڑ اج 29 سال بیت جان بعد وی سکھ محسوس کر رہے ہن۔ بھاویں سکھاں دی سیاسی دھر اس پیڑ نوں صرف اپنی سیاسی طاقت دی پکڑ مضبوط کرن وچ لگی ہوئی اے۔ وقت دیاں صدیاں ‘چ کدے-کدائی’ ہی بلند آواز اتے سوچ اجاگر ہمدِ اے۔ سکھ قوم کول کدے اجیہی آواز تے سوچ پھر واپس آویگی کیہا نہیں جا سکدا۔ پر آزاد ہستی دی سوچ ضرور وچار دی منگ کردی اے جہڑی دھر ہن اس مان ستکار والی جتھیبندی دمدمی ٹکسال دی رہنمائی کر رہی اے، اس نوں ضرور بلند آواز اتے ساڈے قومی شہید دی وچار ہستی (Liberated mind) تے پرچار کرنا چاہیدا اے اتے سکھاں دی سیاسی اتے مذہبی طاقت تے قابض دھر نوں وی اس وچار دی قدر درساؤنی چاہیدی اے۔ اس سال وی 29 سالاں وانگ بھارتی فوج دے حملے اتے بھارتی حکمران وجوں کیتے حملے بارے تقریب تاں ہوئے تے تقریراں تے وچار وی ہوئے۔ ایہہ اک رسم بن کے ہرِ گئی اے۔ اسدی پیڑ نوں صرف سکھاں دی سیاست تے قابض دھر اپنی طاقت نوں پکیاں کرن لئی ورت رہی اے اتے باقی دھراں آزاد ہستی دی سوچ نوں اڈّ کھتآں دی منگ دے نارریاں وچ بدل رہیاں ہن۔ اس پیڑ نوں وچار ماتحت لیاؤن لئی آزاد ہستی (Liberated mind) دی سوچ دے آلے دوآلے مرتکز ہونا ہی اس بلند آواز تے راہ نوں کوئی سیدھ مل سکدی اے۔