پنجابی سماج اتے پنجابیت دا عکس

پنجابیت سینکڑے سالاں دی گورو-گاتھا اے۔ پنجابیت سنگیاواچی لفظ اے اتے تجزیہ پکھوں گیانواچی۔ اس دی بھاوَ-جگت وچوں سوچ وچار دی سوہ ملدی اے۔ نرکتی دے پکھ توں اس توں پہلے لفظ پنجاب اتے پنجابی بندے ہن۔ اسیں جاندے ہاں کہ پنجاب اک پردیش دا نام اے۔ دیش/پردیش بنیادی طور اُتے جغرافیائی سیماواں وچ پیا ہندے۔ پنجابی، پنجاب دے لوکاں دی بولی دا نام اے۔ پنجابیت، پنجاب اتے پنجابی دی روایت دیاں جٹلتاواں وچوں حاصل اک سوترت تجزیہ اے۔ پنجابیت بھارتی رہتل دی وڈا رنگاں بھری تصویر اے۔ اس دا جم سینکڑے صدیاں دے نتاپرتی جیون گھول وچوں ہویا اے۔ ساڈے سنمکھّ پنجابی سماج دی روایت تاں پہلاں ہی موجود اے۔ اس وچوں جدوں اسیں پنجابیت نوں نتارن دی کوشش کردے ہاں تاں ساڈا سدھا واہ پنجابی سبھیاچار دیاں اوہناں پرورتیاں نال پیندا اے جنہاں نے گیان-کلاسیکل پدھر اتے پنجابی سماج دیاں سمبھاوناواں نوں کھولن دا یتن کیتا۔ ایہہ سمبھاوناواں رگوید توں لے کے 20ویں صدی تک دی تریخ دے وکھ وکھ حوالےآں وچ کئی قسم دے دباواں ماتحت اگھڑدیاں رہیاں ہن۔ سپتسندھو توں بنے ہفتہندو تے پھر اس توں بنے ہندوستان دے وچ-وچالے مدر دیش، وہیک دیش، ٹکّ دیس تے پھر پنجاب وغیرہ نام بدلدے-پنجاب دی نشاندیہی کردے ہن۔ پنجاب دے اتہاس دے ایہہ ایسے پنے ہن جنہاں وچ پنجاب دا نقشہ بدلدا رہا اے۔ اس وچ پاکستانی-پنجاب اتے ہریانہ-ہماچل اجیہے پنے ہن جنہاں نے پنجابی پچھان نوں ولوندھر کے رکھ دتا اے۔ اس جغرافیائی وبھاجن نے متحدہ پنجابی سماج نوں کھنڈت کر دتا اے۔ موجودہ پنجاب، جو صحیح معنےآں وچ دوآب اے- 50362 مربع کلومیٹر وچ پھیلیا ہویا، 12568 پنڈاں اتے دو کو سو قصبیاں-شہراں وچ وسیا، لگپگ چار کروڑ لوکاں دا خطہ اے۔ پنجابوں باہر بھارت دے ہورناں حصیاں وچ پرواس کر گئے پنجابی وڈی گنتی وچ دلی، کلکتہ، ممبئی، اتر پردیش، گجرات، راجستھان وغیرہ کئی نگراں-مہاننگراں اتے صوبیاں وچ وس گئے ہن۔ بھارت توں باہر ترقی یافتہ ملکاں وچ پرواسی پنجابیاں دی گنتی لکھاں وچ اے۔ ایوں ہن اکو ویلے پنجابی لوک مشرق اتے پچھم دے کئیاں ملکاں دے باشندے بن گئے ہن۔ اس حالت وچ ایہہ سوال پیدا ہو جاندا اے کہ پنجابیت نوں متاثر کویں کیتا جاوے؟ انسانی پچھان دے کئی بنیاد ہو سکدے ہن۔ بولی، رہتل، خطہ، جات، جماعت، اتہاس، دھرم، سوچ وچار اتے سبھ توں اہم کرمزمین۔ اجوکے حوالہ وچ پنجابیت دا مصلیٰ کرمزمین نال جوڑ کے ویکھنا ضروری جاپدا اے۔ جے پنجابیاں دی کرمزمین پنجاب نہیں اے تاں اوہ اپنی پچھان اتھوں دے سماجی نظارہ وچوں ہی حاصل کرنگے، جتھے اوہ وسدے ہن۔ اوہناں دے مستقبل دی عکاسی پنجابی بندے دی ہونی نال نہیں جڑ سکدی۔ ودیشیں وسدے پنجابیاں نے وی وکھ وکھ کھیتراں وچ اپنی وکھری پچھان بنائی اے۔ ودیساں وچ اتے دلی وچ پنجابی بولی نوں مانتا ملنی، سہج سببّ نہیں، بلکہ پنجابیت دی کرمزمین ول ہی اشارہ ہن۔ اس حوالہ وچ پاکستانی پنجابیت وی کابلیگور اے۔ اتھے پنجابیت نوں اتھوں دی سرزمیں اپروں ہی متاثر کیتا جا رہا اے۔ موجودہ پنجابی سماج-سبھیاچار جس نوں کسے ویلے متحدہ پنجابی سبھیاچار کیہا جاندا سی، اج کھنڈت سبھیاچار بن گیا اے۔ اتھے وسدے وکھ وکھ جاتاں-جماعتاں دے مذہبی یعقین تناؤ-ٹکراؤ دی حالت وچ ہن۔ گنتی پکھوں سکھ فرقہ بھارو روپ وچ ابھر کے ساہمنے آیا اے۔ مسلم، عیسائی، بودھی لوک گھٹ گنتی وچ وسدے ہن۔ ہماچل-ہریانہ بنن نال ہندو فرقے دی گنتی گھٹی اے۔ پرواسی مزدوراں دی اک وڈی دھر غیرمستقل روپ وچ اتھے وس رہی اے۔ ایہہ سارے لوک وکھ وکھ وکھریویاں دے باو جود اک سماج سبھیاچار تے لسانی سانجھ وچ وچر رہے ہن۔ پنجابی سماج دے اس عکس اتے عکاسی توں واضع اے کہ پنجابیت دے اک توں ودھیرے روپ ساڈے سنمکھّ ہن جو سماننتر پنجابیت دا تجزیہ سرجدے ہن۔ پنجابیت دے اس روپ نوں سرب سانجھے آنظارہ روپ وچ قبول کرن دی تھاں ایہناں سبھ پرتیدھنیاں دی پچھان کرنی ضروری اے۔ ایہناں دے سانجھے سوتراں دی نشاندیہی کرکے، اک قومی اتے قومانتری پرپیکھ وی بنایا جا سکدا اے، جس دور وچ اسیں اج گزر رہے ہاں اس نوں بین القوامیت اتے سوچنا-انقلاب دا یگ کیہا جا سکدا اے۔ کمیونیکیشن تکنالوجی نے جتھے اک جغرافیائی دوریاں گھٹا دتیاں ہن، اتھے بین القوامیت اتے کارپوریٹ سسٹم نے منڈیکرن راہیں وستووادی اتے لالسامئی برتی ودھا کے، بندیاں درمیان دماغی دوریاں ودھا دتیاں ہن۔ وستووادی نفسیات کارن سماج دیاں قدراں-قیمتاں نوں پچھانہکھچو اتے انسانی ترقی کھچّ رکاوٹ سمجھیا جان لگ پیا اے۔ بازاریکرن نے پنجابی سبھیاچار دی ہریک پچھانیوگ ریت نوں بازارو وستو بنا دتا اے۔ اتھوں تک کہ پنجابی بندے دی مذہبی آستھا نوں وی اک وڈی صنعت وچ بدل کے رکھ دتا اے۔ صنعتیکرن دی عمل وچ اوہ گرمتِ وچاردھارا، فلسفہ اتے روحانیت غیر-حاضر ہو گیا اے۔ جس نے لوک-جیون نوں ولکھن جیون-جاچن سکھائی سی۔ گربانی کرمکانڈ اتے اندھ-یعقین ردّ کرکے، کرت دے تجزیہ نوں سنچاردی ہوئی، وہونے بندے نوں ربّ دے تجزیہ نال جوڑدی ہوئی نویں مانویں سماج دا ماڈل پیش کردی ہیو۔ پر اج ایہہ کیپیٹلزم دی وڈی صنعت وچ تبدیل ہو گئی اے۔ ساڈے مذہبی چینل دھرم دی مول بھاونا نوں نشریاتی دا وسیلہ نہیں سگوں عام لوکائی دیاں آستھامئی بھاونا نوں سوشت کرن دا زریعہ ہن۔ اس دے سماننتر پنجابی سبھیاچار دے ناں اپر پروسی جا رہی گائکی اتے سنگیت دی وڈی صنعت اے۔ جس وچ گھٹیا پدھر اُتے الپھاز پھیوڈل سورماگتی، عورت متعلق نیوا نظریہ پیش کیتا جا رہا اے۔ شہید بھگت سنگھ دی جم صدی اپر بنن والی فلم وچوں بھگت سنگھ دے ویلیاں دا ترک اتے اس دی موجودہ پراسنگکتا غیر-حاضر اے۔ میرے کہن دا مطلب ایہہ اے کہ منڈی نے ساڈے دیش-بھگتاں نوں وی منڈی دی وسط بنا دتا اے۔ ستہی نظرئیے ویکھیاں ایوں جاپدے کہ فلمی صنعت پنجابی شبد، سبھیاچار، کلاواں، ناچ اتے دھن راہیں پنجابیت نوں ترقی یافتہ کر رہے ہن۔ پر کجھ محدود سراں نوں چھڈّ کے باقی سبھ ٹکٹ کھڑکی اپر ودھ توں ودھ بھیڑ جٹاؤن دی منڈی جگت اے۔ اس طرحاں منڈی نے پنجابی سبھیاچار دے کھان-پین، پہراوے اتے تیوہاراں دا بازاریکرن کیتا اے۔ پنجابی جیون دے ایہہ ورتارے جو پنجابیت دی پچھان سن، ہن منڈی دا سچ بن گئے ہن۔ ایہناں وچوں اوہ مول بھاونا مولوں غائب اے جو ایہناں وچ جو تریخی لوڑاں تے پرحالات نے بھری سی۔ ایہناں نوں بدلدے حوالہ وچ وچاردھاری نظر توں پنجابیت مہربان بناؤن دی لوڑ سی پر منڈی نے ایہناں نوں نویاؤن دی بجائے پرمپرائی وشواساں اتے چمک-دمک دی گلیپھ راہیں پیش کیتا اے۔ اسے طرحاں بین القوامیت دے دور وچ ماحول اتے قدرتی سروتاں دا گھان ہویا اے۔ پنجاب وچ ہری انقلاب دوران جنس دے ودھ پیداوار دی لالسا نے پنجاب دے پانیاں دا ناس کرکے، پنجاب دی زرخیز زمین نوں بنجر بنا دتا اے۔ کھاداں دی انی ورتوں اتے کیڑے مار دوائیاں نے صرف ماحول وچ ہی زہر نہیں گھولی سگوں فصلاں، سبزیاں، پھلاں دودھ اتے ہور کھاداں وچ وشیلاپن پیدا کرکے، انسانی صحتَ نوں لاعلاج بیماریاں دی لپیٹ وچ لے آندا اے۔ پنجاب وچ واہی یوگ زمین نوں بھو-ماپھیئے نے عمارت نرمان دے دھندے راہیں پنجاب دی معیشت نوں کنگال کر دتا اے۔ پنجابی سماج اتے پنجابیت دا عکس پنجابیاں دی بھائیچارک سانجھ نال وی جڑیا ہویا اے۔ پر بیتے دور وچ پنجاب دے اتہاس اندر کئی اجیہے موقعے بنے ہن جنہاں نے پنجاب دی بھائیچارک سہہوند نوں خطرے وچ پایا اے۔ پنجاب سنکٹ دوران چلی فرقو ہنھیری نے پنجابیت دی سانجھی روایت نوں تڑکا دتا اے۔ پنجاب دے اتہاس اپر نظرثانی رکھدیاں، سچیت رہن دی لوڑ اے کہ پنجابیت اندر جاری تناؤ، خلاف اتے ٹکراؤ موجود ہن۔ پنجابی سماج تے پنجابیت دی عکاسی سہج روپ وچ نہیں ہو رہی۔ اس نوں سہج کرن لئی بھائیچارک سہہوند دی بھاونا نوں مڑ سرجیت کرنا پویگا۔