یوم پنجاب دے 54 سال

موجودہ بھارتی پنجاب نوں ہوند وچ آیا ۵۴ سال ہو گئے ہن۔ اک نومبر ۱۹۶۶ نوں ہن والا پنجاب ہوند وچ آیا سی۔ اس پچھے شرومنی اکالی دل ولوں کیتا ۱۶ سال دا جدوجہد جو پنجابی صوبے لئی سی، ذمہ وار بنیا۔ اسدے ہوند وچ آؤن لئی ۴۳ سنگھ، سنگھنیاں نے قربانی دتی اتے ۶۰,۰۰۰ سنگھاں نے گرفتاریاں دتیاں۔ اس پنجاب صوبے نوں ہوند وچ لیاؤن لئی مکھ مقصد ایہہ سی کہ پنجاب نوں وی بھارت دے دوجے صوبیاں وانگ بولی دی بنیاد تے صوبے دا درجہ ملے۔ دوسرا مکھ مقصد ایہہ سی کہ موجودہ پنجاب وچ سکھاں دی بہو گنتی برقرار ہووے تے سکھاں دی نمائندگی والی ہی صوبہ سرکار بنائی جاوے۔ ۱۹۶۶ توں پہلاں والے پنجاب وچ سکھاں دی گنتی بہت گھٹ سی۔ بھاویں پنجابی بولی اتے پنجابی ورثے تے سبھیاچار دا اس ویلے دے پنجاب وچ پورا بول بالا سی۔ ۱۹۶۶ والے پنجاب دا جغرافیائی نظارہ ہماچل دے لول صفیتی، شملہ توں لے کے دلی تک دی حد بندی دا سی۔ پنجابی صوبے دی منگ ۱۹۰۹ وچ انگریزاں دے راج دوران وی منٹو مورلے دے ولوں مسلماناں بارے وکھری چون نظام قائم کرن ویلے شروع ہوئی سی۔ استوں بعد ۱۹۲۰ وچ وی کانگرس پارٹی نے اپنے اجلاس وچ بنن والے بھارت دی تشریح مکھ رکھ کے صوبیاں دی حد بندی لسانی ادھار تے تہہ کرن دا متا رکھیا سی۔ اسے طرحاں ۱۹۲۸ تے ۱۹۳۱ وچ موجودہ ہریانہ صوبے بارے وی گل اٹھدی رہی اے۔ ۱۹۴۷ دی ونڈ ویلے بھارت-پاکستان درمیان سامراجی حکومت نے دو وڈے صوبے بنگال اتے پنجاب نوں دو حصیاں وچ ونڈ دتا سی۔ جدکہ بنگال دے اڈّ ہوئے حصے وچ وی بنگالی بولی دا ہی بول بالا سی۔ اسے طرحاں دو حصیاں وچ ونڈیا گیا پنجاب وی سانجھی بولی، ورثہ اتے سبھیاچار دا سمیل سی۔ اس ونڈ دا سبھ توں وڈا خمیازہ سکھ قوم نوں ہی بھگتنا پیا سی۔ اس ونڈ نال جتھے پنجاب دا کافی وڈا حصہ پاکستان وچ چلا گیا سی اتھے سکھ قوم دے پوتر گرو ماہاراج دے تریخی استھان وی پاکستان دے پنجاب وچ چلے گئے سن اسے طرحاں سکھ قوم دے راج دا پرتیک لاہور شہر دا وی رلیواں لیہندے پنجاب وچ این آخری ویلے اس ویلے دی بھارت وچ راج کر رہی سامراجی ہندو سرکار دے اشارے تے کر دتا گیا سی تاں جو سکھ قوم کولوں اناں دا تریخی پچھوکر ہمیشہ لئی نکھیڑ دتا جاوے۔ ۱۹۵۵ توں پہلا ہی ۱۹۵۰ وچ دبی آواز وچ ماسٹر تارہ سنگھ ولوں پنجابی صوبے دی منگ اٹھاؤنی شروع ہو گئی سی۔ ماسٹر تارہ سنگھ اس ویلے لمے ویلے توں چلے آ رہے شرومنی اکالی دل دے پردھان تے کرتا-دھرتا سن۔ اس توں پہلاں بھارت دے آزاد ہون توں بعد ماسٹر تارہ سنگھ ایہہ بھرم پال کے چلے سن کہ کانگرس پارٹی ولوں سکھ قوم نال، سکھاں دے وکھرے راج دے وعدے پورے ہو نبڑنگے۔ پر اسدے برخلاف اس ویلے دی بھارت دی سامراجی سرکار نے اس ویلے سکھ قوم دے نال کیتے وعدیاں توں منہ پھیر لیا تاں کہ سکھ قوم دی لیڈرشم ماسٹر تارہ سنگھ نوں ایہہ جتایا جا سکے کہ سکھ قوم نے بھارت نال سمیل کرکے اپنے سکھ راج دے سپنیا نوں سدا لئی سمیٹ لیا اے۔ ۱۹۴۷ توں پہلاں سکھ قوم کانگرس، مسلم لیگ دے برابر دی تیجی دھر سی۔ جو انگریزاں دی سامراجی سرکار نے منکر کیتی ہوئی سی۔ جنا نال وارتالاپ راہیں انگریزا دی حکومت ختم ہون توں بعد دے ویلے وی تشریح گھری جا سکے۔ اس ویلے بھاویں سدھے طور تے انگریز بھاویں سکھ قوم نوں وکھرا راج دین دا اد تاں نہیں کر رہے سی پر سکھ راج دی ہوند توں منکر وی نہیں سن۔ پر اس ویلے دی سکھ لیڈرشپ تے نظارہ نوں دور اندیشی نال جت ہو نہیں سکی اتے کبوتر وانگ جو بلی دیکھ کے اکھاں بند کردا اے، چپّ چپیتے کانگرس پارٹی دے لڑ لگے کے اپنے آپ نوں بھارت دے سپرد کر دتا۔ ۱۹۴۷ توں بعد جدوں ماسٹر تارہ سنگھ نے ۱۹۵۰ تک سکھ خدمختیاری دے سپنے نوں ٹٹدیاں دیکھیا تاں ۱۹۵۰ توں بعد پنجابی صوبے دی منگ نوں ترزیہ دتی تاں جو اک چھوٹے جہے خطے وچ پنجاب نوں سماع کے سکھ قوم نوں گھٹ گنتی توں بہو گنتی جنآبادی بنایا جا سکے۔ ماسٹر تارہ سنگھ جو کہ اپنے ویلے دا سوجھ وان تے پڑیا لکھیا سکھ منیا جاندا سی اوہ اپنے کالج ویلے ہندو-کھتری پروار وچوں اٹھ کے سکھ دھرم دے لڑ لگیا سی۔ مرکزی نہرو سرکار نے کسے طرحاں دی وی پنجابی صوبے دی منگ نوں مڈھوں ہی نکار دتا۔ بھاویں بھارت دے دوجے صوبیاں نوں بولی دی بنیاد تے ونڈیا گیا سی۔ بھاویں ترک ایہہ دتا جاندا سی کہ اس پنجابی صوبے دی منگ پڈے سکھاں دی مذہبی اتے سیاسی بھاونا جڑی ہوئی اے۔ ۱۹۵۵ ویلے تاں پنجابی صوبے دی منگ اٹھاؤن نوں وی غیر قنونی قرار دے دتا گیا سی۔ اسدے روس وجوں جدوں ماسٹر تارہ سنگھ دی اگوائی وچ سکھاں نے جدوں آواز اٹھائی تاں ماسٹر تارہ سنگھ نوں گرفتار کر لیا گیا سی۔ اس تو بعد ماسٹر تارہ سنگھ دی لیڈرشپ وی تلکن لگ پئی سی تے ۱۹۶۰ تک پوری طرحاں نال سنت فتح سنگھ شرومنی اکالی دلّ دی کمانڈ سنبھال چکے سن۔ سنت فتح سنگھ گنگانگر راجستھان دے علاقے وچوں اٹھ کے بڑی تیزی نال شرومنی اکالی دلّ دیاں صفاں وچ پہنچ دے اسدی پردھانگی تک اپڑے سن۔ استوں پہلاں اوہ گنگانگر وچ اک سکھ پرچارک سن۔ ۱۹۶۰ وچ پنجابی صوبے دا شروع ہویا جدوجہد کافی مگھ گیا سی تے کئی وار اس شانتمئی جدوجہد نوں لتاڑن لئی اس ویلے دی صوبہ سرکار تے مرکزی سرکار نے غیر قنونی ڈھنگ نال سرکھیا بلاں تو زیادتیاں کروائیاں سن۔ اتھوں تک کے جیلاں اندر وی اکالی وروراں تے سرکھیا بلاں ولوں کٹمار کیتی گئی۔ ۱۹۶۶ تک سنت فتح سنگھ نوں تن واری نہرو نے وارتالاپ وچ شامل کیتا سی پر کوئی سٹہ نہیں نکلیا۔ آخرکار اندرا دی سرکار بنن توں بعد مرکزی سرکار نے موجودہ پنجاب نوں ہوند وچ لیاندا سی۔ جس نال ہن دے پنجاب وچ سکھ بہو گنتی وچ تبدیل ہو گئے۔ پر استوں بعد کئی وار اسے کانگرس پارٹی دی سرکار پنجاب وچ ہوکمران بنی ہو جنے اڈی-چوٹی دا زور لا کے موجودہ پنجاب دی بنتر دا خلاف کیتا سی۔ اک واری نوں چھڈّ کے شرومنی اکالی دلّ جو پنجابی صوبے دی مکھ دھر سی، دی سرکار ہمیشاں جنسنگھ تے جو بعد وچ بھارتی جنتا پارٹی بنی، دے تعاون نال ہی رلویں ملویں سرکار ہی صوبے اندر بنی اے۔ جنسنگھ اوہ دھر اے جسنے پنجابی صوبے دا تاں پورا خلاف کیتا ہی سی سگوں اپنے آپ نوں ہندو دھرم دی بنیاد تے پنجابی ماتر بولی تو وی پٹھّ دکھاؤندیاں ہویا ہندی نوں اپنی مات بولی درسایا سی۔ ایہہ اج دے شرومنی اکالی دلّ دے سمیل ہن۔ موجودہ پنجاب نوں بنن ویلے سارے قدرتی وسیلیاں، راجگڑھ اتے اسدی اپنی کورٹ تو علیٰحدہ کر دتا گیا سی۔ جس نال ۵۴ سالاں بعد وی ہن دا پنجاب ادھورا ہی اے۔ پنجابی صوبے دی حصول ایہہ ہوئی اے کہ شرومنی اکالی دلّ لما سما صوبہ سرکار تاں بناؤن وچ کامیاب ہو گیا پر اتھوں دے لوک اپنے صوبے دے معاشی ترقی تے سرمائے توں اج وی والے ہن جس صدقہ اج دیاں صوبہ سرکاراں وی پنجاب دن نوں بھلّ وسار ہی چکیاں ہن۔