کشمیری لوکاں دا پھٹیا روہ

برھان وانی دی موت مگروں:

کشمیری لوکاں دا پھٹیا روہ: ''آزادی'' دی زوردار تانگھ دا اظہار

برھان وانی دی موت دی خبر جاری ہندے سار ہی ساری کشمیر وادی وچ اک تکڑا جن-ابھار اٹھ کھڑا ہویا۔ بھارتی فوج نے سمچی وادی وچ ہی نہ صرف ان-متھے ویلے دا کرفیو مڑ• دتا بلکہ سارے ہی شہراں، قصبیاں، سڑکاں، چوکاں تے گلی-محلیاں وچ فوجی دھاڑاں جھوک دتیاں۔ پولیس-پھوجس نے بے شکّ لکھ یتن کیتے پر پھیر وی آخری ویلے اسدے جنازے وچ 50 ہزار توں ودھ لوک شامل ہو چکے سن جدوں کہ 2 لکھ دے قریب لوکاں نوں دور-دراڈے دے علاقیاں وچ کرفیو، گولی، اتھرو گیس، پیلٹ-گناں آدی نال ڈکیا گیا، پر لوک اک-دوجے توں موہرے ہو ہو ہکاں وچ گولیاں کھان لئی جوجھدے رہے ۔ اس دن اک درزن دے قریب لوک مارے گئے، درزناں ہی اکھاں دی لوء گوا بیٹھے، سینکڑیاں نوں ہسپتال جانا پیا اتے ہزاراں نوں ہورناں دشواریاں دا ساہمنا کرنا پیا۔ 8 جولائی توں ہن تک (ڈیڈھ مہینے بعد) 6 درزن دے قریب موتاں ہون اپرنت اجے وی کشمیر کرفیو اتے گولیباری دی مار ہیٹھ وچر رہا اے۔
برھان وانی دی موت اپرنت پھٹیا ایہہ لوک-ودروہ صرف اسے کجھ دا پرگٹاوا نہیں کہ اوہ انٹرنینٹ دی باخوبی ورتوں کردا سی جاں پھیر صرف اک چڑھدی عمر والا جنگجو، بہادر جاں کھاڑکو نوجوان سی، بلکہ برھان تاں سمندر وچ تیردے کسے وڈے تودے دی صرف چوٹی ماتر ہی سی جو اپروں بھاویں چھوٹی ہی دکھائی دندی ہووے پر جسنے پانی وچ وڈا سائز حاصل کیتا ہندا اے۔ برھان وانی دے ادیش بارے دسدے ہوئے اسدے پیؤ نے آکھیا کہ ''اسدا ادیش بھارت توں آزادی اے۔ ایہہ اسدا ہی نہیں بلکہ ہر کسے دا ادیش ہے— میرا وی اے۔'' (23 نومبر، 2015 ہندوستان ٹائیمز)
اس ویلے کشمیری لوکاں وچ خاص کرکے نوجواناں وچ پھٹیا روہ اس ماحول دی پرتیکریا اے، جو بھارتی حاکماں اتے ایہناں دے کشمیر وچلے پچھلگاں نے پیدا کیتا ہویا اے۔ حالے سال کو پہلاں ہی کشمیری لوکاں ولوں وادی وچ بھاجپا ولوں ودھائے جا رہے  قدماں نوں ٹھلّ• پاؤن دی خاطر پیپلز ڈیموکریٹک پارٹی نوں تکڑی حمایت وی کیتی گئی سی، پر جدوں ایہہ پارٹی خود آپ ہی بھاجپا دی ہتھٹھوکا بن کے رہِ گئی تاں لوکاں نے اس نوں بری تراں درکار دتا۔
کشمیری لوک غلامی، ضلالت، جبر-ظلم نوں ادوں توں جھلدے آ رہے  ہن، جدوں توں کشمیر اپر بھارتی فوج نے قبضہ کیتا اے۔ اس متعلق مئی 2016 وچ اتہاسکار اے۔جی۔ نورانی نے 'پھرنٹلائین' وچ لکھے اک لیکھ وچ درسایا اے کہ ''ایہہ گل جگّ ظاہر اے کہ بھارت نے شیخ عبداللہ نوں ستا توں باہر کڈھن اپرنت راج وچ اپنی پکڑ نوں مضبوط بنایا اے۔ پر اج، پہلاں دے کسے وی ویلے نالوں ودھ کوڑیاں حقیقتاں ساہمنے آئیاں ہن، جہناں نوں دیکھ کے کئیاں دے کلیجے ہول پینگے کہ نہ صرف کشمیری قوم واد زندہ ہی اے سگوں نویں دلی دیاں جابر پالیسیاں اتے فوج دے سرے دے ظلماں دے باو جود ودھدا جا رہا اے۔ بھارتی حکومت، اسدا بھارو میڈیا، خاص کرکے ٹیلی وژن، بدھیجیوی اتے کشمیر وچلے اسدے دھوتو، دلی ولوں سٹے گئے ٹکڑیاں اُتے پلن والے ٹکڑبوچ ہن، جہڑے جھڑک دتے جان اُتے دڑ وٹّ جاندے ہن۔ حقیقت برداشت کرنوں باہری ہو چکی ہے— بھارت کشمیری لوکاں دیاں اچھاواں دے الٹ حکومت مڑ• رہا اے۔ اوہ بھارتی حکومت دی کسے وی واجبیئت نوں ردّ کردے ہن۔''
کشمیر متعلق جو کجھ اپر لکھیا گیا اے، اوہ ہی سچ نہیں بلکہ ہن توں کوئی 6 دہاکے پہلاں وی حالت اہوجہی ہی سی— جس متعلق جےَ روشنی نرائن نے لکھیا سی: ''جنی وی ہن تک مینوں جانکاری اے اس مطابق 95 فیصدی کشمیری مسلمان بھارتی شہری بنے/رہنا نہیں چاہندے۔ اس کرکے مینوں ایہہ ٹھیک نہیں لگدا کہ اوہناں نوں دھکے نال اپنے نال 'رکھنا' کوئی سیانپ ہوویگی جدوں اوہ رہنا ہی نہیں چاہندے۔ ایہہ ممکن نہیں، اسدے دیرگھ کالی گمبھیر سیاسی سٹے بھگتنے پینگے، بھاویں کہ ایہہ فوری طور اُتے پالیسی مطابق ڈھکویں اتے لوک اچھا نوں خوش کردے جاپن۔'' (جےَ روشنی نرائن دا نہرو نوں پہلی مئی 1956 نوں لکھیا پتر)
اک ہور لکھاری نے وی آکھیا سی کہ، ''جیکر کشمیر اتھوں دے لوکاں دی اچھا دے الٹ بھارت نال نتھی کیتا جاندا اے تاں اتھے ہمیشاں سیاسی اتھل-پتھل جاری رہیگی۔'' (پریم ناتھ بزاز، دا ہسٹری آف دا سٹرگل فار فریڈم ان کشمیر، پمپوش پبلیکیشنز، 1954)
جو کجھ 2010 وچ اک صحافی نے لکھیا سی، اوہ وی سچ اے کہ، ''سنویدھانک جگاڑ دے اوہلے ایہہ کوڑی سچائی اے کہ وادی اک ہتھیایا ہویا کھیتر اے، اک دن واسطے وی بھارتی فوج اتے سرکھیا بلاں نوں ہٹا لیا جاوے تاں ایہہ اندازہ لاؤنا مشکل اے کہ اگلے ہی پل کی واپر جاوے۔'' (اشوک مترا، دا ٹیلیگراپھ، 27 اگست 2010)
جتھے اے۔جی۔ نورانی سمیت کئیاں لکھاریاں نے بھارتی حاکماں اتے کشمیری لوکاں دے پکھ نوں صحیح صحیح پیش کیتا اے، اتھے بھارتی حاکم اپنے اتے تراں تراں دے برقعے پا کے اپنے دمبھ نوں چھپاؤن لئی حربے ورتدے رہندے ہن۔ بھارتی حاکماں نے کشمیری لوکاں دی جنگ آزادی نوں کچلن لئی جو کجھ کنان پوشپرا، حضرت بلّ درگاہ، چرارے-شریپھے جاں شوپیا آدی وچ کیتا، اوہ کشمیری لوکاں نوں کویں وی بھلایا نہیں جا سکدا۔ اپریل 2003 وچ بھارتی وزیراعظم اٹلّ بہاری واجپائی نے پارلیمینٹ نوں دسیا سی کہ ''میں جموں-کشمیر دے لوکاں نوں ایہہ وشواش دواؤنا چاہندا ہاں کہ اسیں سارے ہی مصلے گل بات راہیں حل کرن دی اچھا رکھدے ہاں- ایہہ بھاویں گھریلو ہون جاں غیرملکی۔ ایہہ گل میں زور نال کہنا چاہندا ہاں کہ گولی راہیں کوئی مصلیٰ حل نہیں ہو سکدا، جدوں کہ بھائی چارا حل کر سکدا اے۔ مصلے حل کیتے جا سکدے ہن جے اسیں انسانیت، جمہوریات اتے کشمیریئت دے تن اصولاں اُتے مشتمل اگے قدم ودھاوانگے۔''
پر سن 2008, 2010 اتے پھیر 2013 وچ افضل گرو نوں پھانسی دتے جان اپرنت تے ہن برھان وانی دی شہادت اپرنت بھارتی حکومت نے جہڑی 'انسانیت'، 'جمہوریات' اتے کشمیریئت' دی نمائش لگائی اے، اسنے بھارتی حکومت دے دمبھ نوں چرااے وچ ننگا کیتا اے۔ پیلیٹ بندوقاں راہیں اکو ہی ویلے اُتے سینکڑے چھریاں والے روند داغ داغ کے جس تراں کشمیری نوجواناں دیاں اکھاں ونیاں ہن— ایہہ ورتارا نہ کوئی پہلا تے نواں اے نہ ہی آخری۔ سینکڑے لوکاں دیاں اکھاں دی جوت گواؤن، گولیاں نال بھنن اتے جیلاں-تھانیاں وچ تسیہیاں راہیں پنجن تے گھان کرن دے ککرم بھارتی حاکم دہاکیاں توں ہی کردے آ رہے  ہن۔ ''گولی راہیں کوئی مصلیٰ حل نہیں ہو سکدا'' کہن والے بھاجپائی حاکم گولی نال ہی کشمیری مصلے نوں دباؤن دا بھرم پالی بیٹھے ہن۔
کشمیر دا مصلیٰ سیاسی مصلیٰ اے۔ ایہہ اس واسطے آزادی اتے خدمختیاری دا مصلیٰ اے۔ اس مصلے وچ بھارتی اتے پاکستانی حاکم مزرم بندے ہن، جہناں نے اک وکھرے ملک وجوں وچردے کشمیر اُتے قبضہ کرکے آپو اپنے قبضے وچ کیتا ہویا اے۔ بھارتی حاکماں نے کشمیری لوکاں نال دھوکھے اتے دمبھ دی اک کھیڈ کھیڈی اے۔ 1947 وچ کشمیر دے مستقبل متعلق بھارتی حاکماں نے رائے-شماری کروا کے فتویٰ لین دے قول-اقرار کیتے سن- اوہناں توں مکریا گیا اے۔
کشمیری لوکاں لئی ''جمہوریات'' دا مطلب اوہناں دی اپنی قوم دی سیاسی ہونی نوں اپنی جمہوری رضا راہیں تہہ کرن دے حق نوں پروان کرنا اتے رائے-شماری کرواؤنا اے۔ اس نوں ردّ کرکے اتھے فوجی راج مڑ• کے چون سٹنٹ رچنا کشمیری لوکاں لئی اکھوتی جمہوریات دا محض اک ناٹک اے۔ اس چون سٹنٹ نال چنی صوبہ حکومت جاں مکھ منتری کول مرکزی ہتھیاربند بلاں دے کسے سپاہی ولوں نہتھے کشمیری دے کیتے قتل، کسے ماردھاڑ، ظلم، بلاتکار ورگے جرم خلاف ایف۔آئی۔آر۔ درج کرواؤن دا وی اختیار نہیں اے۔
بھارت وچ کجھ حصے کشمیر وچ چل رہے  حقی جدوجہد دی اس کرکے حمایت نہیں کردے، اوہناں دے پکھ وچ لکھدے-بولدے نہیں کہ کشمیری آزادی دی لہر نوں مذہبی کٹڑ، فرقو، جنونی جتھیبندیاں چلا رہیاں ہن۔ اوہناں نوں لگدا اے کہ اجہیاں مذہبی جتھیبندیاں دے ہندے ہوئے کشمیری لوکاں دی مکتی دی لہر اوجھڑے راہیں پے جاوے گی، آخرکار لوک-ورتکنیک ہو نبڑیگی۔ اجیہا کجھ کردے-بولدے-لکھدے اوہ کشمیری لوکاں دی مکتی خاطر جوجھن والیاں خلاف اوہناں نالوں وی زیادہ بھگت جاندے ہن، جہناں سامراجیاں اتے اوہناں دے پٹھوآں نوں اوہ دنیا پدھر اُتے سبھ توں زیادہ خطرناک اتے پرمکھ دشمن مندے ہن۔ کشمیر وچ اس ویلے کمیونسٹ انقلابی طاقتاں دی گھاٹ اے، اوہناں دی گھاٹ دا کھپا پورن لئی کسے نہ کسے طاقت نے تاں اگے آؤنا ہی اے۔ اجیہی اگوانوں طاقت مذہبی وچاراں جاں کٹڑ مذہبی وچاراں دی وی مالک ہو سکدی اے۔ پر کمیونسٹ انقلابیاں ولوں کشمیری لوکاں دی قومی آپا-نرنے دی لڑائی متعلق دو پکھاں توں وکھریویں بھری پہنچ اپناؤن چاہیدی اے؛ اک— لیڈرشپّ اتے لوکاں ولوں لڑی جا رہی حقی جدوجہد درمیان وکھریواں؛ دوجا— لیڈرشپّ دے کشمیری قوم دی آزادی لئی لڑائی وچ ہاں-پکھی رول اتے اسدا کشمیری قوم دے آخری مستقبل لئی ودھ توں ودھ پروگرام وچ وکھریواں۔ کمیونسٹ انقلابیاں ولوں جتھے لوکاں ولوں قومی آزادی دی منگ دی حمایت کرنی چاہیدی اے، اتھے لیڈرشپّ متعلق پڑچولیا پہنچ اپناؤندیاں، اس ولوں کشمیری قوم دی آزادی دی لڑائی لڑن نوں واجب ٹھہراؤندیاں، اس ولوں مذہبی کٹڑ سوچ دی روشنی وچ چتوی جا رہی کشمیر دی ہونی دے کسے وی لوک-ورتکنیک خاکے نالوں نکھیڑا کرنا چاہیدا اے اتے اسدی پڑچول کرنی چاہیدی اے۔